Cảm nhận tâm sự của Tú Xương gửi gắm trong bài thơ Thương vợ
Tú Xương với đa dạng bài thơ, bài phú đề cập về vợ. Bà Tú vốn là "con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ”, một người con dâu chuyên nghiệp làm ăn buôn bán, nhân hậu được bà con xa sắp mến trọng:
"Đầu sông bến bãi, đua tài buôn chín bán mười
Trong họ ngoại trừ làng, vụng về lẽ chào dơi nói thợ".
Nhờ vậy mà ông Tú mới được sống cuộc đời phong lưu: "Tiền bạc phó cho con mụ kiếm - Ngựa xe chẳng thấy khi nào ngơi".
"Thương vợ" là bài thơ cảm động nhất trong những bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó là bài thơ tâm sự, đồng thời cũng là bài thơ thế sự. Bài thơ đựng chan tình thương yêu nồng nhiệt của ông Tú đối sở hữu người vợ hiền thảo của mình.
Sáu câu thơ đầu kể lên hình ảnh của bà Tú trong gia đình và không tính cuộc đời: hình ảnh trung thực về 1 người vợ tần tảo, 1 người má đôn hậu, giàu đức hi sinh.
Hai câu thơ trong phần đề giới thiệu bà Tú là 1 người vợ rất đảm đang, chịu thương chịu khó. Nếu như bà vợ của Nguyễn Khuyến là một nữ giới "hay lam hay làm, thắt lưng bó que, xắn váy quai cồng, chân nam đá chân chiêu, vì tớ đỡ đần trong tất cả việc" (câu đối của Nguyễn Khuyến) thì bà Tú là 1 người đàn bà:
"Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con có một chồng".
“Quanh năm buôn bán" là cảnh làm ăn đầu tắt mặt tối, từ ngày này qua ngày khác, từ tháng này qua tháng khác... không được một ngày nghỉ ngơi. Bà Tú "Buôn bán ở mom sông”, nơi loại mảnh đất nhô ra, ba bề bao bọc sông nước; nơi làm ăn là mẫu thế đất chênh vênh. Hai chữ ''mom sông" gợi tả một cuộc đời rộng rãi mưa nắng, 1 cảnh đời cơ cực, buộc phải vật lộn kiếm sống, mới "Nuôi đủ năm con với một chồng". Một gánh nặng gia đình đè nặng lên đôi vai người mẹ, người vợ. Thông thường, người ta chỉ đếm mớ rau, con cá, đếm tiền bạc,... chứ ai "đếm" con, "đếm" chồng (!). Câu thơ tự trào ẩn đựng nỗi niềm chua chát về một gia đình gặp rộng rãi khó khăn: đông con, người chồng đang cần "ăn lương vợ". Có thể nói, hai câu đầu, Tú Xương ghi lại 1 bí quyết chân thực người vợ tần tảo, đảm đương của mình.
Phần thực tô đậm thêm chân dung bà Tú, mỗi sáng mỗi tối đi đi về về "lặn lội" làm ăn như "thân cò" nơi "quãng vắng". Ngôn ngữ thơ tăng cấp tô đậm thêm nỗi cực nhọc của người vợ. Câu chữ như các nét vẽ, gam màu tiếp nối nhau, bổ trợ và gia tăng: đã "lặn lội" lại "thân cò", rồi còn "khi quãng vắng". Nỗi cực nhọc kiếm sống ở "mom sông" tưởng như không thể nào nhắc hết được! Hình ảnh "con cò", “cái cò” trong ca dao cổ: ''Con cò lặn lội bờ sông...", "Con cò đi đón cơn mưa...", "Cái cò, loại vạc, loại nông..." được tái hiện trong thơ Tú Xương qua hình, ảnh "thân cò" lầm lũi, đã đem đến cho người đọc bao hệ trọng cảm động về bà Tú, cũng như thân phận vất vả, cực khổ,... của người nữ giới Việt Nam trong xã hội cũ:
"Lặn lội thân cò lúc quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông".
"Eo sèo" là từ láy tượng thanh chỉ sự rầy rà bằng lời đòi, gọi liên tục dai dẳng; gợi tả cảnh tranh chọn tranh bán, cảnh bào chữa vã nơi "mặt nước" lúc "đò đông”. Một cuộc đời "lặn lội", một cảnh sống khiến cho ăn "eo sèo". Nghệ thuật đối đặc dung nhan đã làm cho nổi bật cảnh kiếm ăn rộng rãi cơ cực. Bát cơm, manh áo mà bà Tú kiếm được "Nuôi đủ năm con sở hữu một chồng" cần "lặn lội" trong mưa nắng, buộc phải giành giật "eo sèo", cần trả giá bao mồ hôi, nước mắt giữa thời buổi khó khăn!
Tiếp theo là hai câu luận, Tú Xương áp dụng cực kỳ sáng tạo hai thành ngữ: ''một duyên hai nợ" và "năm nắng mười mưa", đối xứng nhau hài hòa, màu sắc dân gian thắm thiết trong cảm nhận và tiếng nói biểu đạt:
"Một duyên hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công".
"Duyên'' là duyên số, duyên phận, "nợ" là chiếc "nợ" đời mà bà Tú nên cam phận, chịu đựng. "Nắng", "mưa" tượng trưng cho tất cả vất vả, khổ cực. Các số từ trong câu thơ nâng cao dần lên: "một... hai... năm... mười..." làm nổi rõ đức hi sinh lặng thầm của bà Tú, 1 người đàn bà chịu thương chịu thương chịu khó vì sự phong túc hạnh phúc của chồng con và gia đình. "Âu đành phận"... "dám quản công"... giọng thơ đa dạng xót xa thương cảm.
Tóm lại, sáu câu thơ đầu, bằng tấm lòng hàm ân và cảm phục, Tú Xương đã phác hoạ 1 vài nét vô cùng chân thực và cảm động về hình ảnh bà Tú, người vợ hiền thảo của mình có bao đức tính đáng quý: đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó, lặng thầm hi sinh cho hạnh phúc gia đình. Tú Xương trình bày bút pháp điêu luyện trong dùng ngôn ngữ và sáng tạo hình ảnh. Các từ láy, các số từ, phép đối, đảo ngữ, sử dụng sáng tạo thành ngữ và hình ảnh "thân cò"... đã tạo cần ấn tượng và sức quyến rũ của văn chương.
Hai câu kết, Tú Xương sử dụng từ ngữ thông tục, lấy tiếng chửi nơi "mom sông", lúc "buổi đò đông" đưa vào thơ cực kỳ tự nhiên, bình dị. Ông tự trách mình:
"Cha mẹ thói đời ăn ở bạc,
Có chồng lạnh lùng cũng như không!"
Trách mình "ăn lương vợ" mà "ăn ở bạc". Vai trò người chồng, người cha chẳng giúp ích được gì, vô tích sự, thậm chí còn "hờ hững" có vợ con. Lời tự trách sao mà chua xót thế!
Ta đã biết, Tú Xương mang văn tài, nhưng công danh dở dang, thi cử lận đận. Sống giữa một xã hội "dở Tây dở ta" chữ nho mạt vận, khi mà "Ông nghè, ông cống cũng nằm co” cho buộc phải thi sĩ tự trách mình, đồng thời cũng là trách đời đen bạc. Ông không xu thời để vinh thân phì gia "tối rượu sâm banh, sáng sữa bò".
Hai câu kết là cả một nỗi niềm hàn ôn và sự thế đầy buồn thương, là tiếng nhắc của một trí thức giàu nhân cách, nặng tình đời, thượng vợ con mà gia đạo nghèo. Tú Xương thương vợ cũng chính là thương chính mình vậy. Đó là nỗi đau thất thế của thi sĩ khi cảnh đời thay đổi!
Bài thơ "Thương vợ" được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Ngôn ngữ thơ bình dị như tiếng đề cập đời thường nơi "mom sông" của các người marketing nhỏ, phương pháp đây sắp một thế kỉ. Các yếu tố nghệ thuật tìm lọc vừa cá thể (bà Tú với "năm con, 1 chồng") vừa tổng thể sâu sắc (người phu nữ ngày xưa). Hình tượng thơ hàm súc, gợi cảm: thương vợ, thương mình, buồn về gia cảnh thêm nỗi đau đời. "Thương vợ" là bài thơ trữ tình đặc dung nhan của Tú Xương đề cập về người vợ, người nữ giới ngày xưa sở hữu bao tình cảm trân trọng tốt đẹp. Hình ảnh bà Tú được kể tới trong bài thơ vô cùng gần gũi mang người mẹ, người chị trong mỗi gia đình Việt Nam.
Tú Xương là nhà thơ trào lộng tuyệt vời trong nền văn học Việt Nam. Tên tuổi ông sống mãi với non Côi, sông Vị. Sinh bất phùng thời giữa cái xã hội dở Tây dở ta, lúc mà Hán học đã mạt vận, Tú Xương vẫn giữ được nhân phương pháp kẻ sĩ, vẫn sống "sang trọng" như ai, bởi lẽ thi sĩ sở hữu người vợ hiền thảo đảm đang. Tú Xương không bảng vàng bia đá, nhưng ông đã khắc tên tuổi bà Tú vào bia đá bảng vàng:
"Một ngọn đèn xanh, mấy quyển vàng,
Bốn con làm cho lính, bố làm cho quan.
(...) Hỏi ra quan ấy ăn lương vợ
Đem chuyện trăm năm – giở lại bàn".
(Quan tại gia)
Tú Xương đã mang bài ''Văn tế sống vợ", lại mang thêm bài "Thương vợ", đấy là các áng văn thơ vừa tài tình vừa nghĩa tình. Ca dao đã kể về người vợ tao khang "tay bưng chén muối đĩa gừng", Tú Xương mang bao giờ quên được công ơn của bà Tú "Nuôi đủ năm con sở hữu 1 chồng”.
Á Nam Trần Tuấn Khải (1894 - 1983) nhà thơ cùng thời sở hữu Tú Xương đã với bài thơ "Viếng bà Tú Xương" viết năm 1931:
"Hơn sáu mươi năm đất Vị Hoàng,
Mẹ hiền, vợ đức đã treo gương.
Nếm chung trời Việt trăm cay đắng,
Vững có con Côi 1 mối giường.
Bia mồm đã cần trang khổn phạm,
Nếp nhà không thẹn dấu văn chương.
Tấm thân tuy thác, danh nào thác,
Hồn cũng thơm lây dưới suối vàng”.
Bài thơ của Á Nam giúp ta hiểu hơn Tú Xương và bà Tú, và chúng ta mới thấy hết cái hay, cái đẹp của tấm lòng Tú Xương được đề cập đến trong bài "Thương vợ".
3. Cảm nhận nỗi lòng của Tú Xương trong bài Thương Vợ
“Thương vợ” – 1 trong các bài thơ chất đựng nồng nàn bao cảm xúc của một người chồng dành cho vợ mình giữa cuộc đời bao vất vả, lo toan. Người chồng đấy không cần ai khác mà chính là tác nhái của bài thơ: Trần Tế Xương. Ông đã dành cho vợ mình các tình cảm siêu thật tình qua lời thơ giản dị mà sâu sắc.
Trần Tế Xương là một trong các nhà thơ trẻ với những tác phẩm đã phát triển thành bất tử. Sáng tác của ông gồm hai mảng: trào lộng và trữ tình, đều bắt nguồn từ máu nóng của nhà thơ có dân, sở hữu nước, với đời.
Thơ xưa viết về người vợ đã ít, mà viết về người vợ lúc đang còn sống lại càng hãn hữu hoi hơn. Thơ Trần Tế Xương lại khác. Trong sáng tác của ông, sở hữu hẳn 1 đề tài về bà Tú gồm cả thơ, văn tế, câu đối. Bà Tú từng chịu rộng rãi khó nhọc gieo neo trong cuộc đời, nhưng bà lại với niềm hạnh phúc là ngay lúc còn sống đã được đi vào thơ ông Tú mang toàn bộ niềm thương yêu, trân trọng của chồng. “Thương vợ” là 1 trong các bài thơ hay và cảm động nhất của Tú Xương viết về bà Tú.
Trong các câu thơ đầu, ông bộc lộ vô cùng chân thực về cuộc sống và đảm trách nặng nhọc của vợ mình:
“Quanh năm buôn bán ở mom sông,
...
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.”
Nghề của bà là buôn bán, nói quanh năm ngày tháng lặn lội ở “mom sông” – nơi có đa dạng nguy hiểm rình rập. Ông Tú hôm mai bận bịu với đèn sách, sở hữu thơ ca, vậy mà vẫn để tâm đến công việc của vợ mình, khác hẳn với những người đàn ông khác trong chế độ nam quyền cộng thời. Ông là người mang tri thức, lại thấu hiểu sự đời. Vì thế, ông hiểu hơn ai hết những nỗi vất lo toàn mà vợ mình đang gánh.
Ông đã dành cho vợ các lời thơ vô cùng giản dị mang hình ảnh và từ ngữ chân thành, giàu cảm xúc. Ông hiểu rằng, vợ mình vất vả như vậy là vì cần “Nuôi đủ năm con có một chồng”. Đủ là đủ ăn đủ mặc, đủ ấm, đủ ko thiếu vật dụng gì. Ông tự đặt mình cân xứng có “năm con” để khắc họa thêm trọng trách lớn lao mà bà Tú đang đảm đương. Không phải ông hạ mình trước vợ, càng ko phải ông phải chăng hèn, kém cỏi mà vì dòng nghiệp văn học của ông khi bấy giờ không buộc phải là thời hưng vượng phải không thể dựa vào ấy mà toan lo cuộc mưu sinh cơm áo gạo tiền được. Trong lời thơ của ông còn thầm có sự biết ơn, trân trọng sâu sắc đẹp đến người vợ đảm đang, tảo tần, giàu hi sinh. Bởi thế, ông mới hiểu các ngày bà “lặn lội”, “eo sèo” trong cuộc bán buôn, bon chen đầy vất vả, tị đua.
Có người đặt ra câu hỏi, vì sao ông hiểu vợ mình khó nhọc như vậy mà lại ko đứng lên làm cho giúp bà? Những vần thơ của ông sở hữu với lại cơm áo gạo tiền cho cô mụ vất vả? Ông hiểu biết, ông có tri thức sao lại để vợ mình phải khó nhọc vậy? Câu hỏi trái ngang thật khó trả lời. Bởi trong thời thế ấy, ông không thể bỏ cây bút mà lao vào làm cho lụng bộ hạ cùng bà được. Mình bà gánh vác cả năm con đã là một gánh nặng lắm rồi, lại thêm cả một ông chồng. Liệu rằng người nữ giới đấy mang gục ngã, sở hữu kêu than?
“Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công
Cha má thói đời ăn ở bạc
Có chồng hững hờ cũng như không.”
Một lần nữa, Tế Xương dành cho vợ mình các lời thơ rất đáng trân trọng, nâng niu. Ông cảm mến và thông cảm với nỗi niềm nặng nhọc của vợ, ông thấu hiểu sự cam chịu của bà. Càng biết ơn vợ bao nhiêu, ông lại càng oán than bản thân mình bấy nhiêu. Ông tự chửi mình “Có chồng hững hờ cũng như không”. Ông ko làm cho được gì giúp bà bên cạnh tình thương yêu và lòng bi cảm sâu sắc. Có lẽ đối sở hữu bà Tú như vậy cũng đã là đủ lắm rồi. Bởi thân phận người đàn bà xưa ai cũng khổ, cũng chìm nổi long đong, nhưng chẳng mấy ai được chồng thương và thấu hiểu như bà. Chỉ là do thời thế phải ông không giúp được gì cho vợ.
Bên cạnh các tình cảm tình thật dành cho bà Tú, Tế Xương cũng thầm phân bua niềm đồng cảm, xót xa sở hữu những thân phận đồng cảnh mang bà. Bởi thế, ông ví vợ mình mang “thân cò” – 1 hình ảnh thân thuộc trong ca dao Việt Nam lúc nói về căn số nặng nhọc của người nông dân. Dù họ sở hữu cần “lặn lội”, cần “eo sèo” hay tuy vậy nào đi chăng nữa, các “thân cò” vẫn đêm ngày mải mê kiếm sống.
Vậy, vì mục đích gì mà họ lại cam chịu như vậy? Không phải vì bị ép buộc, mà vì tình ái thương lớn lao và cao cả họ dành cho gia đình. Sự hi sinh đấy thật đáng trân trọng và đáng quý biết bao. Nhưng không buộc phải ai cũng với nỗi lòng thấu hiểu như nhà thơ Tế Xương. Sống trong xã hội nam quyền nhưng ông ko tự cho mình được quyền thong dong, được hưởng thụ thoả thích đa số thiết bị và được trà đạp lên người phụ nữ. Ở xã hội ấy, có những người vợ bị coi là nô lệ, là người ở, nhưng Tế Xương thì không. Bà Tú đã đi vào thơ ông sở hữu ý nghĩa là 1 người vợ đích thực, một người vợ đảm đang, giàu đức hi sinh. Ông thương vợ và ngược lại cũng trách mình làm chồng mà “hờ hững cũng như không”.
Đúng như dòng tên mà tác giả đã đặt cho bài thơ “Thương vợ”, Tế Xương đã dành những tình cảm thực tâm nhất dành cho vợ. Không giúp được vợ nhưng ông mong sao những tình cảm của mình sẽ khiến bà vơi đi mỏi mệt sau bao ngày lặn lội nặng nhọc mưu sinh.
4. Tâm sự của Tú Xương qua bài thơ “Thương vợ”
Thơ văn Việt Nam xưa và nay sở hữu các bài thơ thương vợ, khóc vợ cực kỳ cảm động. Người ta còn ngợi ca một bài thơ của Tự Đức khóc 1 bà phi có câu:
Đập vỡ gương ra chọn thấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi.
Nỗi nhớ nhung đau đớn, dữ dội đấy còn được Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Khuyến trình bày cảm động trong bài văn tế, câu đối khóc vợ sau này. Cảm phục, xót thương, tự hào... trước tấm lòng, đức hi sinh của vợ bằng giọng văn vừa có chút tính nghịch, vừa cực kỳ cảm động; giữa sự kết hợp giữa trào lộng và trữ tình Tú Xương đã khiến “giàu” thêm đề tài viết về bà Tú và kịp góp vào nền văn chương Trung đại Việt Nam một bài thơ về tình bi cảm vợ hay và sâu sắc.
Thương vợ là một bài thơ vừa cảm động, vừa dí dỏm của Tú Xương. Chỉ hai câu đầu của bài thơ đã nêu bật lên được vai trò trụ cột gia đình của bà:
Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con sở hữu 1 chồng.
Ông Tú tỏ lòng thương vợ bắt đầu bằng sự tính công. Đúng hơn là sự biết ơn sâu sắc đẹp công lao của bà Tú. Có thời kì cụ thể: “quanh năm”; ko gian cụ thể: “mom sông” càng khiến cho vượt trội lên sự lam lũ, vất vả quần quật của bà Tú. Nơi kinh doanh để kiếm miếng cơm manh áo của bà Tú là “mom sông”- là một chỗ đất nơi ra ở bờ sông, nơi ít người qua lại, sóng nước gập ghềnh gợi sự cheo leo, chênh vênh, nhiều bất trắc. Thế nhưng “quanh năm” tức là ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác như một vòng tuần hoàn khép kín, dù ngày nắng hay mưa,ốm đau hay khoẻ mạnh bà Tú lại quẩy gồng gánh ra nơi “mom sông” đó để buôn bán. Cách kể như là sự xô bồ, phóng đại của chuyện văn chương, trong giả dụ này chính là sự bày tỏ lòng biết ơn đối với bà Tú về mặt thời gian lao dộng. Và điều cảm động, đáng để thán phục bà Tú là nhịp điệu khiến việc ko dừng nghỉ tại một nơi khiến cho ăn, marketing khó khăn nhưng không bắt buộc chỉ để nuôi thân mà “Nuôi đủ năm con với 1 chồng’. Đâu còn thấy hình ảnh:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
Mà trái lại đó là loại chồng: “Tiền bạc phó cho con mụ kiếm”, loại chồng “Thưng đấu nhờ lưng một má mày”. Người chồng là rường cột của gia đình, đảm đương việc vất vả để cưu mang cuộc sống cho vợ con thế mà ở đây, trong câu thơ này ông Tú cảm thấy mình như một người “thừa”, 1 kẻ vô ích và như một “thứ con” đặc biệt để bà Tú buộc phải nuôi riêng. Chế độ xã hội cũ đã sản sinh ra dòng ông chồng đoảng, dòng ông chồng “dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm” như ông Tú không ít. Toát lên qua hai câu thơ là một niềm cảm thương của ông Tú dành cho vợ trước đức hi sinh, tảo tần của bà; đồng thời là một lời tự trách mình vì thân khiến cho chồng mà để vợ đảm đang việc gia đình đồng thời còn phải chăng thoáng niềm tự hào về vợ của mình khi làm lụng khó nhọc để “Nuôi đủ năm con có 1 chồng”. Mặc dù, đấy là 1 ông chồng ko bắt buộc nhưng bằng lối văn dí dỏm, tình cảm chân thành, nhận ra được sự nặng nhọc của vợ, tỏ ra biết nhận lỗi, biết bồi thường lại bằng cái tình, bằng tấm lòng nên người đọc không hề trách mà trái lại sở hữu chút cảm thông đối sở hữu “ông chồng’ này.
Tình thương vợ được diễn đạt trọn ven trong hai câu thơ 3, 4:
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Hai câu thơ gợi lên cảnh khiến ăn vất vả, tội nghiệp của bà Tú. Chẳng hay, ông Tú đã đón nhận câu ca you can try here dao “Con cò lặn lội bờ sông/ Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”, từ bào giờ? Qua tiếng ru con cua 1 bà má hàng xóm hay chính trong lời ru của bà cụ Nhuận đã đi vào tâm thức của tế Xương? Chắc chắn từ “con cò lặn lội bờ sông”, hình ảnh các bà vợ Việt Nam nghìn xưa trong xã hội cũ, ngược xuôi tần tảo, gian nan cực nhọc để nuôi chồng con cũng từ lâu đã đi vào hồn thơ giàu rung động của Tú Xương có bao nhiêu xót xa, thương cảm. Để giờ đây, trong lúc nghĩ đến bà Tú thì con cò ấy bỗng vụt dậy vỗ cánh bay vèo thi hứng Thương vợ của Tú Xương. Phép đảo ngữ “lặn lội thân cò” càng khắc hoạ rõ nét nỗi khổ cực, đức hi sin, sự chịu cất của bà Tú. Hai từ “lặn lội” chen lên đứng đầu câu. Cảnh lặn lội lại càng “lặn lội”. Ca dao nhắc “con cò”, Tú Xương kể “thân cò”. Ý thơ cổ như xoáy sâu vào sự cực khổ. “Thân cò” gợi thân phận lẻ loi, yếu ớt, đơn chiếc và nó lại càng cô quạng, lạc lõng hơ khi đi cộng với từ “eo sèo”- 1 sự mặc cả, nhỏ nhoi, cô đơn, tội nghiệp. Vì “năm con với 1 chồng”, vì “miếng cơm manh áo” mà bà Tú bắt buộc chen chúc sở hữu nhau trên những chuyến đò đưa khách sang sông. Chật hẹp, bấp bênh, mỏng manh, chơi vơi tới quá chừng! Và nhường nhịn như sông nước càng minh mông bao nhiêu thì loại độ chơi vơi, mỏng manh, bấp bênh đó lại càng nâng cao lên bấy nhiêu. Từ ấy càng khiến cho nổi bật tấm lòng thương vợ của Tú Xương và qua đó ông tỏ ra thấu hiểu hết các vất vả của bà Tú:
Một duyên, hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quản công.
Câu thơ như kể lên ý nghĩ của bà Tú. Cuộc đời như thế là duyên, mà cũng là nợ, duyên 1 thì nợ hai, thôi đành chịu theo số phận, không giám năn nỉ hà, ko kể công gì nữa. Nhưng câu thơ còn khiến cho nhứ tới câu ca dao:
Một duyên, hai nợ, ba tình,
Chiêm bao lẩn từ trần bên mình năm canh.
Ngoài loại duyên, dòng nợ còn mang loại tình; chiếc nghĩa tình vợ chồng của bà Tú dành cho chồng mình. Thành ra đề cập “nợ” mà thực ra là nhắc “tình”, mà đã là tình thì ai lại nói công. Số từ nâng cao tiến: “một”, “hai”, “năm”, “mười” càng dồn nén sự chịu đựng của bà Tú, càng khiến cho trào dâng lên nỗi niềm xót thương, thông cảm trước sự hi sinh vất vả, tảo tần của bà Tú.
Bài thơ kết bằng một cấu chửi - 1 câu chửi yêu:
Cha má thói thường ăn ở bạc
Có chồng hững hờ cũng như không.
Nhìn cuộc đời bà Tú như vậy sở hữu chửi cũng là lẽ tất yếu. Nhưng ở đây ai chửi? chửi ai? Và chửi cái gì? Thì cũng chỉ là ông Tú thương xót cho bà Tú mà chửi thay cho bà Tú. Ông Tú đã tự chửi mát mình về mẫu thói “ăn ở bạc”, mẫu tội “làm chồng mà thờ ơ cộng như không”, khiến cho chồng mà để vợ nên trăm cơ, nghìn cực như thế. Hai câu kết khép lại bài thơ vừa như là 1 lời chửi, vừa như là 1 lời than. Nhà thơ tự phán xét chính mình, tự trách mình và tha cho cảnh ngộ của vợ. Câu thơ cũng chỉ ra nguyên cớ dẫn tới nỗi khổ của bà Tú là do “thói đời” bạc bẽo. “Thói đời” bội nghĩa đã biến ông Tú vươn lên là kẻ vô tích sự, chính vì thế ông trở thành gánh nặng cho vợ. Lời chửi vừa bộc lộ nỗi niềm tâm sự cay đắng ch hoàn cảnh của ông Tú, vừa diễn tả nỗi xót thương, bùi ngùi của ông Tú đối có vợ.
Bài thơ đã dựng lên hai bức chân dung: ông Tú và bà Tú. Bà Tú hiện lên phía trước, ông Tú mệnh chung lấp phía sau. Vượt lên trên toàn bộ là tấm lobngf yêu thương, quí trọng và tri ân của ông Tú đối mang người vợ tần tảo. Nhà thơ Xuân Diệu đã từng bình phẩm về bài thơ Thương vợ rằng: “Thơ hay, hay ở ý tình; hay ở chữ, tiếng, hay ở sự việc; hay ở nhạc điệu: lặn lộ, eo sèo, thân cò, mặt nước, quãng vắng, đò đông, mỗi chữ đều tình cảm”. Qua đó, tấm lòng yêu thương, trân trọng cũng như những trăn trở, day dắt đã tạo cần nhân phương pháp cao đẹp của Tú Xương, 1 con người dám sòng phẳng với bản thân, tự nhận ra khuyết điểm của mình và không trút bỏ trách nhiệm.